Kaçınma, güvenlik arayışı ve beklenti anksiyetesi panik atağı sürdürüyor!
Panik atak, beklenmedik bir anda başlayıp hızla şiddetlenerek kişinin işlevselliğini ciddi biçimde etkileyen bir durumdur. Psikiyatri Uzmanı Dr. Öğr. Üyesi Erman Şentürk, panik atağın döngüsel olarak devam etmesinde en kritik rolü, atak korkusunun tetiklediği kaçınma (avoidance) ve güvenlik arayışı (safety-seeking) davranışlarının oynadığını vurgulamaktadır.
Panik Atak Döngüsü Nasıl İşler?
Panik atak yaşayan bireylerde gözlemlenen ve döngüyü besleyen temel mekanizmalar şunlardır:
-
Beklenti Anksiyetesi: Kişiler, yeniden atak geçireceklerine dair yoğun kaygı taşırlar ("ya yine olursa?"). Bu kaygı, panik atağın ana sürdürücü gücüdür.
-
Kaçınma Davranışları: Atak yaşadıkları yerlerden, ortamlardan (toplu taşıma gibi) veya o an yanlarında bulunan kişilerden uzak durma eğilimi gelişir. Bu, kaygıyı kısa vadede azaltır ancak uzun vadede döngüyü pekiştirir.
-
Güvenlik Arayışı: Kişiler, kontrol edilebilir hissetmek için sürekli güvenlik arayışı içindedirler. Bu, yanlarında birilerini bulundurmaya çalışma, hemen kaçabileceği yerlerde oturma veya sürekli fiziksel belirtileri kontrol etme çabası şeklinde ortaya çıkar.
-
Fiziksel Kontrol Çabası: Hastalar, nabız ve tansiyon gibi fiziksel belirtileri sürekli kontrol etme çabası gösterirler. Akıllı saat gibi teknolojik araçların bu kontrol davranışını tetikleyebildiği bilinmektedir.
Panik Atağın Doğası: Panik atakta, ortada hiçbir gerçek tehlike yokken vücut tehlike varmış gibi davranır. Beyindeki duyguların kodlandığı bölge olan amigdala, çarpıntı veya nefes alamama hissi gibi basit bir duyumu tehlike olarak algılayıp vücuda alarm sinyali gönderir. Belirtiler hızla şiddetlenir ve sonra kendiliğinden söner.
Tedavide Temel Hedefler
Panik bozukluğun tedavisinde temel hedef, bu sürdürücü döngüyü kırmaktır. Tedavideki en önemli üç unsur şunlardır:
-
Kaçınma davranışlarını azaltmak.
-
Güvenlik arayıcı davranışları ortadan kaldırmak.
-
Beklenti anksiyetesini düşürmek.
Tedavi Yöntemleri
Panik bozukluk, psikiyatri pratiğinde tedavisinden genellikle yüksek oranda olumlu sonuçlar alınan bir rahatsızlıktır:
-
Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): İlaç dışı yöntemlerde BDT temeldir ve panik döngüsünün kırılması hedeflenir. Çoğu zaman birkaç seans içinde dahi olumlu sonuçlar alınabilir.
-
İlaç Tedavisi: Atakların çok sık ve yoğun olduğu, işlevselliği bozduğu durumlarda terapiye ilaç tedavisi eklenebilir.
BDT'de Kullanılan Etkili Teknikler
BDT'de kullanılan bazı teknikler, akut atak anında sakinleşmeye yardımcı olur:
-
Nefes Düzenleme Tekniği: 3-4 saniye burundan nefes almak ve 6-7 saniye boyunca yavaşça vermek, sakinleştirici sistemi devreye sokar.
-
Duyusal Odaklanma: Kasma-gevşeme egzersizleri ve duyusal odaklanma teknikleri, kişinin zihnini ana döndürerek rahatlatır.
-
Kendini Telkin: Atak sırasında kişinin kendini normalize etmesi ("bu daha önce geçti, ölümcül değil, birazdan sönümlenecek" gibi ifadeler) oldukça faydalıdır.
Yaşam Tarzı Düzenlemeleri
Yaşam tarzı değişiklikleri de panik bozukluk belirtilerini hafifletmeye büyük katkı sağlar:
-
Stresten mümkün olduğunca uzak durmak.
-
Sağlıklı uyku ve beslenme düzenini korumak.
-
Aşırı kafeinden kaçınmak, sigara ve alkol tüketimini azaltmak.
-
Meditatif uygulamalar, yoga ve düzenli spor yapmak.
Hangi yöntemin (ilaç, terapi veya her ikisi) uygun olacağına psikiyatri uzmanının karar vermesi en doğru yaklaşımdır. |
