Karın ağrısı, şiddetli ishal, dışkıda kan, kilo kaybı ve yorgunluk… Bu belirtiler, inflamatuar bağırsak hastalıkları (İBH) olan Crohn hastalığı ve ülseratif kolitin sık görülen belirtileridir. Genç yaşta başlayarak yaşam boyu süren bu kronik hastalıklar, bağırsakların inflamasyonunu içerir. Ancak bilim dünyasında son yıllarda elde edilen bulgular, İBH’nin sadece bağırsakları değil, pelvik bölgeyi de etkilediğini göstermektedir. Memorial Bahçelievler Hastanesi Pelvik Taban Hastalıkları Bölümü’nden Uzm. Dr. Özdal Ersoy, Pelvik taban bozukluklarının inflamatuar bağırsak hastalıklarının tedavi sürecinde sıklıkla göz ardı edilen ancak hastaların yaşam kalitesini doğrudan etkileyen bir alan olduğunu belirterek konu ile ilgili bilgi verdi.
İBH hastalarında pelvik taban fonksiyonları bozulabiliyor
Pelvik taban, leğen kemiği (pelvis) içinde yer alan, mesane, rahim, prostat ve rektum gibi organları destekleyen kas, bağ dokusu ve sinir yapılarından oluşan bir yapıdır. Pelvik taban kasları, idrar ve dışkı kontrolü (kontinans), cinsel fonksiyonlar ve organların yerinde tutulması gibi temel görevleri üstlenmektedir. Bu yapıların normal çalışması, hem motor hem de duysal yollarla düzenlenmektedir. Ancak inflamasyon, cerrahi girişimler ya da kronik zorlanmalar bu sistemi bozabilmektedir. İBH gibi kronik inflamatuar hastalıklarda, pelvik taban fonksiyonu doğrudan veya dolaylı etkilenebilmektedir. İBH hastalarında pelvik taban fonksiyonlarının bozulmasına neden olabilecek çeşitli nedenler bulunmaktadır.
1. Kronik İnflamasyon ve Sinir İletimi
İBH’de bağırsak duvarında tekrarlayan inflamasyon (iltihaplanma), bağırsak sinir sistemini etkileyebilmektedir. Özellikle kalın bağırsağın son bölümleri olan rektosigmoid bölgedeki inflamasyon, pelvik bölgedeki sinir uçlarını doğrudan etkileyerek sinirlerin doğru çalışmamasına yol açabilir. Bu durum, dışkılama sırasında beyin-bağırsak koordinasyonunun bozulmasına neden olabilir ve hasta ıkınırken makat kaslarına gevşet yerine sıkma emri verebilir. (örneğin anismus).
2. Ağrı ve Pelvik Tabanın Aşırı Kasılması
Kronik karın ve rektal ağrı, istemsiz olarak pelvik taban kaslarının aşırı aktivasyonuna (hipertonisite) neden olabilir. Bu durum, “hipertonik -gergin pelvik taban disfonksiyonu” olarak adlandırılır. İBH’de ağrının sürmesiyle birlikte bu kas gruplarında spazm gelişebilir, bu da hem dışkılama güçlüğü hem de ağrılı defekasyon (dışkılama) şikayetlerini artırır.
3. Cerrahi Müdahaleler ve Anatomik Değişiklikler
İBH'nin cerrahi tedavisi sırasında yapılan proktokolektomi ve ileal poş-anal anastomoz (IPAA) gibi girişimler, pelvik taban kaslarının bütünlüğünü bozabilir. Özellikle poş operasyonu sonrası gelişebilen poşit, pelvik taban kaslarında refleks kasılmalara, dışkılama sırasında yetersiz gevşemeye yol açabilir.
4. Fistüller ve Abseler
Crohn hastalığında sık görülen perianal fistüller ve abseler, ve tedavileri için geçirilen ameliyatlar pelvik taban kaslarının yapısını ve fonksiyonunu bozabilir. Ayrıca bu yapılar iyileştiklerinde çevresinde gelişen skar dokusu da elastikiyet kaybına yol açar. Bunun sonucunda hem inkontinans (gaz ve dışkı kaçırma) hem de pelvik ağrı gelişebilir.
Doğru tanı yöntemi ile tedavi mümkün!
İBH’lı hastalarda bu pelvik taban sorunları görülebiliyor
- Zorlanarak dışkılama (aşırı ıkınma, ağrılı ıkınma)
- Tuvalet yaptıktan sonra tam boşaltamamışlık hissi
- Gaz ya da dışkı kaçırma
- Kronik pelvik ağrı
- İdrar kaçırma veya sıkışma hissi
Bu semptomlar, hastalığın aktif inflamasyonuyla da karıştırılabilir. Oysa hastalığın remisyon döneminde de bu yakınmalar devam ediyorsa, altta yatan neden pelvik taban disfonksiyonu olabilir. Bu ayrım, hastaların yaşam kalitesini artırmak için kritik önemdedir.
Pelvik taban, aşırı yük ve stres gibi faktörlere karşı savunmasız bir bölgedir. İBH ile bağlantılı olarak pelvik taban disfonksiyonlarının ortaya çıkması, hastaların tuvalet alışkanlıklarını ve bağırsak hareketlerini daha da zorlaştırabilmektedir. Bu ilişkiyi anlamak, bağırsak sağlığına bütüncül bir perspektifle yaklaşmayı gerektirir. Bağırsak sorunları olan kişilerde pelvik taban fonksiyonları ciddi şekilde etkilenebilir. İBH hastalarının şikayetlerini azaltmak ve sağlıklı bir yaşam sürmelerini sağlamak için erken tanı koymak önemlidir.
Modern tanı töntemleri tedavi başarısında çok önemli
- Anorektal manometri: Dışkılama sırasında pelvik kasların kasılma/gevşeme paternlerini ölçer.
- Defekografi: Radyolojik yöntemle dışkılama sırasında anormal pelvik hareketleri gösterir.
- Endoanal ultrasonografi: Sfinkter yapılarının bütünlüğünü değerlendirir.
- Elektromiyografi (EMG): Pelvik taban kaslarının sinirsel iletimini ölçer.
Bu testler, inflamasyon dışı pelvik kaynaklı semptomları objektif olarak saptamaya yardımcı olmakatdır.
Yaşam Kalitesi İçin Farkındalık Şart
İBH’ye eşlik eden pelvik taban disfonksiyonu tedavisinde multidisipliner yaklaşım esastır. Gastroenterolog, pelvik taban fizyoterapisti, kolorektal cerrah ve gerektiğinde klinik psikolog işbirliği çok önemlidir. Tedavi planlaması kişiye özel yapılmaktadır.
1. Pelvik Taban Fizyoterapisi: Özelleşmiş ve deneyimli fizyoterapistler tarafından uygulanan pelvik taban egzersizleri, biofeedback ve manuel terapi teknikleri; kas koordinasyonunu artırabilir, ağrıyı azaltabilir. Biofeedback ile hasta, dışkılama sırasında kaslarını nasıl gevşetmesi gerektiğini öğrenir. Bu yöntem özellikle anismus ve pelvik hipertonisite olgularında etkilidir.
2. Davranışsal ve Diyet Yaklaşımları: Kabızlığa neden olan diyet faktörleri düzenlenmeli, su ve lif alımı optimize edilmelidir. Tuvalet alışkanlıklarının eğitimi ve doğru pozisyon önerileri (örneğin dizler gövdeden daha yukarıda olacak şekilde dışkılama) de tedaviye katkı sağlar.
3. Medikal ve Cerrahi Girişimler: Fistül, abse veya yapısal bozukluklarda uygun cerrahi tedaviler uygulanmalıdır. Ancak cerrahinin pelvik sinirleri etkileyebileceği unutulmamalı ve ameliyatlar sonrasında fizyoterapi ile desteklenmelidir.
4.Psikolojik Boyut: İBH kronik doğası gereği hastalarda anksiyete, depresyon ve beden algısı bozukluğu oluşturabilir. Pelvik taban bozukluklarının buna eklenmesiyle utanma, sosyal izolasyon ve cinsel işlev bozuklukları daha da artabilir. Psikososyal destek ve gerektiğinde psikoterapi sürece entegre edilmelidir.
|
